Ülkemizde ekonominin bol çalkantılı olduğu şu günlerde maaşların ne şekilde ödendiği üzerine de çok söz söylendi. Ekonomi bakanı Berat Albayrak bir süre önce yükselen döviz kurundan endişelenmememizi salık vererek “Maaşınızı dolarla mı alıyorsunuz?” diye sormuştu. Bu soruya “keşke”den başka cevap düşünemiyorum. Peki tarihte maaşlar nasıl ödeniyordu diye küçük bir araştırma yaptığımda, Sümer Uygarlığı dönemine ait ilginç uygulamalarla karşılaştım.
Günümüzde Irak sınırları içerisindeki Uruk arkeolojik kentinde bulunan ve milattan önce 3000 yılına ait olduğu düşünülen bu kil tabletin, tarihin en eski maaş çeki olduğu düşünülüyor. Sümer Uygarlığı döneminde, çivi yazısı ile yazılan tabletteki sembollerden, bir kaseden yemek yiyen insan figürü “erzak”ı simgelerken, yanlarındaki konik şekiller birayı temsil ediyor. Şekillerin yanındaki çiziklerse ödenecek biranın miktarını belirtiyor.
O zamanlarda su arıtım sistemlerinin henüz keşfedilmemesi nedeniyle insanlar alkolü sulandırarak tüketiyordu ve suyun içindeki mikroorganizmalardan bu şekilde kurtuluyordu. Bu nedenle alkol insanların hayatında önemli bir yer kaplıyordu ve ödeme yöntemi olarak tercih ediliyordu. Bu maaş çeklerinin hangi iş için verildiği kesin olarak bilinmese de alandaki diğer kazılardan çıkan ve Uruk şehrinin önemli bir ürünü kabul edilen kaseler için çalışan çömlekçilere maaş ödendiği düşünülüyor. Benzer bir şekilde Antik Mısır’da da piramitlerde çalışan işçilerin ödemesi bira ile yapıldığı biliniyor.
Mezopotamya dönemine ait, yukarıda resmi bulunan tablette de görülen patron ve çalışan düzeninin çok eski tarihlerde başladığı düşünülüyor. Uruk kenti başlarda küçük köylerden oluşurken daha sonra bu yerleşkelerin genişleyip birleşmesiyle Sümer’in en büyük şehri haline gelmiş. Irak’a adını veren Uruk’un, Bağdat’ın 250 kilometre güneyinde yer alıyor.
Milattan önce 4000 ile 3200 yılları arasında gelişen Uruk aynı zamanda Gılgamış destanındaki Gılgamış kralının hükümranlığını sürdüğü şehir. Mezopotamya’nın önemli dini merkezlerinden biri sayılan bu şehir zamanının en büyük yerleşke olarak görülmüş ve yazılı ilk kaynaklara ev sahipliği yapmış. Bazı kaynaklara göre Uruk Mezopotamya’nın ve hatta dünyanın ilk şehri olarak kabul edilir.